Κόπα Άφρικα: Αφιέρωμα στα 72 Χρόνια Ιστορίας !

Κόπα Άφρικα

Το Κόπα Άφρικα  (Κύπελλο Εθνών Αφρικής) βρίσκεται προ των πυλών! Στις 21/06,  24 ομάδες (για πρώτη φορά στη διοργάνωση τόσες) θα ριχτούν στη μάχη με σκοπό τη διάκριση και την κατάκτηση του τροπαίου. Μία διοργάνωση που αριθμεί 72 χρόνια ιστορίας και είναι η πιο ιστορική και σπουδαία για την Μαύρη Ήπειρο. Αποτελεί σίγουρα ένα διέξοδο από τις πολιτικές αναταραχές, την πείνα κι εξαθλίωση, τους ιούς και τη διαφθορά που υφίστανται σε πολλές αφρικανικές χώρες. Διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια πλέον, αλλά στο πέρασμα του χρόνου είχαμε να δούμε πολλά. Ομάδες να έρχονται και να φεύγουν, να κάνουν ρεκόρ, ταλέντα να αναδεικνύονται, νεκροί ποδοσφαιριστές (βλ. Φόε του Καμερούν), αλλαγές στο σύστημα διεξαγωγής και άλλα…! Στο αφιέρωμα που ακολουθεί θα έχουμε εκτενή αναφορά σε όλα και φυσικά σε σπάνια και ανεξερεύνητα στοιχεία.

Κόπα Άφρικα – Η Ιστορία και το Πέρασμα του Χρόνου

Η πρώτη διοργάνωση εντοπίζεται χρονικά στο μακρινό 1957, όταν και η υπεύθυνη ομοσπονδία, (Αφρικανική Συνομοσπονδία Ποδοσφαίρου, στο εξής CAF), αποφάσισε τη διεξαγωγή του. Το 1957 συμμετείχαν μόνο 3 ομάδες. Η Αίγυπτος, το Σουδάν και η Αιθιοπία. Η Νότια Αφρική ενώ είχε εξαγγείλει τη συμμετοχή της εντέλει δεν πήρε μέρος λόγω των πολιτικών αναταραχών του Απαρτχάιντ. Στο 3ο συνέδριο της FIFA λοιπόν, έχουμε την κήρυξη (1956) του 1ου Κυπέλλου Εθνών Αφρικής. Το πρώτο Κόπα Άφρικα διεξήχθη στο Σουδάν (Χαρτούμ), το 1957, και το κατέκτησε η Αίγυπτος έχοντας διεξαχθεί μόνο 2 αγώνες! Επανάληψη σκηνικού και το 1959, πάλι με 3 ομάδες και με την Αίγυπτο να κερδίσει ξανά το Σουδάν για το back to back. Την πρώτη αλλαγή στο σύστημα διεξαγωγής την εντοπίζουμε το 1962, στην Αντίς Αμπέμπα (Αιθιοπία). Για πρώτη φορά έχουμε 4 ομάδες και προκριματικά με σκοπό την κατάκτηση του τροπαίου. Αυτή τη φορά, η Αίγυπτος θα χάσει στον 3ο σερί τελικό από την διοργανώτρια Αιθιοπία και γίνεται η πρώτη διοργανώτρια που κερδίζει τρόπαιο.

Η Γκάνα και οι….άλλες

Η χρυσή δεκαετία του 1960 ανήκει στο καμάρι της Αφρικής, σε μια ομάδα που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της και συνεχίζει να το κάνει, την Γκάνα!

Η Γκάνα μόλις το 1963 κατακτά το τρόπαιο απέναντι στο Σουδάν (ξανά σε τελικό το Σουδάν) και το 1965 το επαναλαμβάνει!

3 χρόνια αργότερα έχουμε και ακόμα έναν-μάλλον-περίεργο κανονισμό. Επετράπη η είσοδος 2 παικτών μη Αφρικανών σε κάθε εθνική ομάδα (!!), κάτι που ίσχυσε μέχρι το 1982.

Η χρονιά του 1968 σημαδεύτηκε με ακόμα μία αλλαγή, αφού συμμετείχαν 22 ομάδες με τις 8 να παίζουν προκριματικά. Σχηματίστηκαν 2 όμιλοι με 4 ομάδες ο καθένας και οι δύο πρώτες περνούσαν απευθείας στα ημιτελικά. Σύστημα πόλο παρά ποδοσφαίρου.

Η Τηλεόραση, το 1970 και ο…Σκόρερ!

Το 1970 ήταν η χρονιά-ορόσημο για τη διοργάνωση, καθώς ήταν η πρώτη που μεταδόθηκε τηλεοπτικά με το Σουδάν, ξανά, να κερδίζει στον τελικό (ξανά) την Γκάνα. Το πιο ενδιαφέρον αυτής της δεκαετίας (1970-80) ήταν οι 6 διαφορετικοί νικητές! Σουδάν, Μαρόκο, Ζαΐρ, Κονγκό, Νιγηρία και Γκάνα (ρεκόρ με 3 σερί!!) ήταν οι χώρες που γεύτηκαν το γλυκό νέκταρ.

Εκτός αυτού, έχουμε και δύο πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία που συμπληρώνουν το παζλ των…ρεκόρ! Αφενός το Ζαΐρ (νυν ως Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό), πέτυχε 4 γκολ με τον Μουλάμπα Ενταγιέ να σκοράρει και τα 4 και παράλληλα συμμετείχε στο Μουντιάλ του τότε ως η πρώτη υποσαχάρια χώρα στην ιστορία!!! Επίσης, το 1974, για πρώτη φορά και τελευταία, είχαμε τη διεξαγωγή διπλών τελικών για την ανάδειξη του νικητή!

1980-1990: Τα Λιοντάρια και Το Απαρτχάιντ

Η δεκαετία του 1980 ανήκε ολοκληρωτικά στα «Λιοντάρια» του Καμερούν! Ο λαμπρός Ροζέ Μιλά τους οδήγησε σε τρεις σερί τελικούς (1980,1984,1986) και κατέκτησαν τους 2.

Η ομάδα-σύμβολο με την πίστη, την ταχύτητα, το πάθος και τον μεγάλο ηγέτη της Αφρικής, τότε, Ροζέ Μιλά, άφησε με χρυσά γράμματα την ιστορία να γράψει για μία από τις μεγάλες ομάδες όλων των Ηπείρων τότε.

Αποκορύφωμα το Μουντιάλ του 1990, όταν  τα «Αδάμαστα Λιοντάρια» με γκολ του Μπιγίκ κέρδισαν την παγκόσμια πρωταθλήτρια Αργεντινή. Ο Ροζέ Μιλά στήριξε την χώρα παίζοντας ως τα 42 του χρόνια!!

Το…σωτήριο έτος του 1992 είχαμε για πρώτη φορά νέο σύστημα διεξαγωγής με 4 ομίλους, 3 ομάδων με τις 2 να προκρίνονται.

Ασύλληπτο παραμένει το ρεκόρ της Ακτής Ελεφαντοστού, η οποία μέχρι τον τελικό με την Γκάνα δεν δέχθηκε ούτε ένα γκολ!!

Το 1990 η Νότια Αφρική δεν συμμετείχε λόγω του Απαρτχάιντ και του…Μαντέλα στο Κόπα Άφρικα, καθώς υπέφερε από την έξαρση των πολιτικών συγκρούσεων και των εχθροπραξιών. Άφησε και το 1994. Τότε, η Νιγηρία, στη σκιά του αεροπορικού δυστυχήματος της Ζάμπια στην Γκαμπόν, την κέρδισε (Ζάμπια) και κατέκτησε το τρόπαιο. Το άστρο του γνώριμού μας, Ρασίντ Γιεκινί, έλαμψε ως 1ου σκόρερ, αλλά αργότερα απέτυχε παταγωδώς στον Ολυμπιακό.

Η χρονιά της Νοτίου Αφρικής ήταν το 1996. Στην πρώτη της συμμετοχή κατέκτησε το τρόπαιο. Η Νιγηρία αποσύρθηκε από τη διοργάνωση λόγω πολιτικών αναταραχών. Για πρώτη φορά, είχαμε το σύστημα διεξαγωγής να παγιώνεται. 4 όμιλοι, 4 ομάδες σε καθέναν και 2 προκρίνονταν στα νοκ άουτ. Σύστημα που παρέμεινε μέχρι και το 2017.

Η Νέα Χιλιετία, Η Αίγυπτος και Τα Παράξενα!

Η νέα χιλιετία βρίσκει την Αίγυπτο να κυριαρχεί! Το έτος 2000, για πρώτη φορά, το Κόπα Άφρικα συνδιοργανώθηκε από την Γκάνα και την Νιγηρία με την τελευταία να παίζει με το Καμερούν στον τελικό και να ηττάται. Έτσι, το Καμερούν έγινε η 3η χώρα της Αφρικής με 2 σερί τρόπαια. (Αίγυπτος και Γκάνα οι άλλες δύο). Για το λόγο αυτό, το 2002, κέρδισε την μεγάλη, τότε, Σενεγάλη στον τελικό. Μια Σενεγάλη, που έφτασε με την εκπληκτική της ομάδα, τότε, στην πρώτη της συμμετοχή σε τελικό Κόπα Άφρικα και στους 8 του Μουντιάλ της Άπω Ανατολής, χάνοντας την είσοδο στα ημιτελικά στις λεπτομέρειες. Ο αρχηγός της τότε εθνικής, Αλιού Σισέ, είναι ο σημερινός προπονητής της.

Η τελευταία ομάδα που είδε το φως του ήλιου ήταν το 2004 η Τυνησία. Έκτοτε σκοτείνιασε το αφρικάνικο σύμπαν.

Η Αίγυπτος απέκτησε απίστευτη φουρνιά παικτών και σάρωσε τα πάντα στο πέρασμά της. Κατέκτησε το τρόπαιο το 2005, το 2007, το 2010 ενώ συμμετείχε αργότερα και σε Μουντιάλ.

Το ρεκόρ της Αιγύπτου, παρ’όλα αυτά, δεν έχει καταρριφθεί. Έγινε η πρώτη ομάδα της Αφρικής και η 4η στον κόσμο, που εισχώρησε στο κλειστό κλαμπ των χωρών που έχουν 3 σερί κατακτήσεις σε εθνικά κύπελλα. Οι άλλες είναι: Ιράν (Asia Cup), Αργεντινή (Κόπα Αμέρικα) και Μεξικό (Gold Cup)!!!

Η διετία όμως 2008-2010 ήταν η πιο σημαντική για το αφρικανικό ποδόσφαιρο και συνετέλεσε, έστω και μετά από 9 χρόνια, στην μεγάλη αλλαγή.

Η Μεγάλη Αλλαγή στο Κόπα Άφρικα που (δεν) έγινε!!!

Το 2008, αίτημα παικτών για αλλαγή της εποχής στη διεξαγωγή του Κόπα Άφρικα (από χειμώνα σε καλοκαίρι) έφτασε στον τότε πρόεδρο της FIFA, Γ. Μπλάτερ. Ο Μπλάτερ εξέτασε το αίτημα και το αιτιολογικό του. Πρότεινε τη διεξαγωγή της διοργάνωσης το καλοκαίρι. Οι παίκτες διαμαρτυρήθηκαν έντονα, πως με τις συνεχείς διοργανώσεις, κατά τη χειμερινή περίοδο, έχαναν πολλούς αγώνες με τους συλλόγους τους. Η CAF απέρριψε το αίτημα, ο Μπλάτερ και οι παίκτες δεν εισακούστηκαν αλλά η μεγάλη αλλαγή ήρθε φέτος!!! Το πρώτο Κόπα Άφρικα σε περίοδου καλοκαιριού είναι γεγονός!

Δύο χρόνια αργότερα, το 2010, η CAF με τη FIFA, που δεν έχουν αφήσει σε ησυχία τη διοργάνωση πια, αποφάσισαν τη διεξαγωγή σε μονές χρονιές, ώστε να μην συμπίπτει με το Παγκόσμιο Κύπελλο. Έτσι, τον Γενάρη του 2012 μέχρι και τον Γενάρη του 2013 είχαμε αφενός στην Γκαμπόν κ, στη Νέα Γουινέα και αφετέρου στη Νότια Αφρική δύο διοργανώσεις. Σε 12 μήνες! Όμως, οι συνεχείς αλλαγές, οι μετακινήσεις ημερομηνιών και η διεξαγωγή του Κυπέλλου Συνομοσπονδιών κάθε 4 χρόνια αντί για 2 ανάγκασαν χώρες-νικήτριες όπως η Αίγυπτος, η Ακτή Ελεφαντοστού και η Ζάμπια να μην μπορούν να αγωνιστούν σε όλα.

Οι Ταραχές, Ο Έμπολα και Οι Νικήτριες

Από το 2011-2017 συνέβησαν πολλά! Το 2011 το Μαρόκο κέρδισε την ανάληψη της διοργάνωσης για το 2012 αλλά λόγω πολιτικών αναταραχών και πολέμου αποχώρησε και τη διοργάνωση ανέλαβαν οι Γκαμπόν και Ισημερινή Γουινέα.

Το ίδιο έπραξε και η Λιβύη, το 2013, που το έδωσε στη Νότια Αφρική! Το 2012 το κατέκτησε η Ζάμπια για πρώτη φορά στην ιστορία της, που ακόμα έχει νωπές μνήμες από το 1993 και την αεροπορική τραγωδία στην Γκαμπόν. Έκτοτε έγιναν πολλά.

Το 2015, με άξονα την Λιβερία, ξέσπασε ο ιός Έμπολα. Το γήπεδο Αντουϊνέττε Τούμπμαν μετετράπη σε απέραντο αποστειρωμένο εργαστήριο και κάθε αθλητική δραστηριότητα ματαιώθηκε. Ο ιός δεν σταμάτησε να απειλεί αφήνοντας πίσω του ανυπολόγιστες καταστροφές. Το 2015 η διοργάνωση δόθηκε ως αναδρομικά χρωστούμενα στο Μαρόκο αλλά υπό τη δαμόκλειο σπάθη μιας πανδημίας λόγω Έμπολα η διοργάνωση δόθηκε στη χώρα-πασπαρτού στην Ισημερινή Γουινέα. Το τρόπαιο πήρε η Ακτή Ελεφαντοστού νικώντας την Γκάνα.

Τέλος, το 2017, ήταν η τελευταία (;;) χειμερινή διοργάνωση που διεξήχθη στην Γκαμπόν. Οι πολιτικές αναταραχές και το κακό καιρικό κλίμα παραλίγο να ωθήσουν σε αναβολή τη διοργάνωση, κάτι που ευτυχώς δεν έγινε.

Το Τρόπαιο

Συνολικά, τρία τρόπαια έχουν απονεμηθεί, βάσει σχεδίου, στα 72 χρόνια της διοργάνωσης. Το πρώτο τρόπαιο ήταν ασημένιο, ονόματι Αμπντουλαζίζ Αμπντάλα Σάλεμ προς τιμήν του 1ου προέδρου της CAF.

Το δεύτερο ήταν κυλινδρικό με τριγωνικές λαβές και ονομάστηκε Κύπελλο Αφρικανικής Ενότητας.

Το τρίτο είναι το εικονιζόμενο. Δίνεται ως και τις μέρες μας, αλλά ως αντίγραφο. Ένα βαρύ, επιχρυσωμένο κύπελλο, ιταλικής κατασκευής. Ο νικητής λαμβάνει ένα πιστό αντίγραφο και αν το κατακτήσει και 2η φορά λαμβάνει επίσης ένα αντίγραφο αλλά μικρότερου μεγέθους.

Οι Κατακτήσεις

Συνολικά, 15 χώρες έχουν κατακτήσει το βαρύτιμο τρόπαιο. Η Αίγυπτος ξεχωρίζει με 7. Ας δούμε αναλυτικά:

Αίγυπτος    7 κατακτήσεις (1957, 1959, 1986, 1998, 2006, 2008, 2010)

Καμερούν   5 κατακτήσεις (1984, 1988, 2000, 2002, 2017)

Γκάνα         4 κατακτήσεις (1963, 1965, 1978, 1982)

Νιγηρία      3 κατακτήσεις (1980, 1994, 2013)

Ακτή Ελεφ. 2 κατακτήσεις (1992, 2015)

 

Από μία κατάκτηση έχουν οι:  Αιθιοπία (1962), ΛΔ Κονγκό (1968), Σουδάν (1970), Κονγκό (1972), Ζαϊρ (1974), Μαρόκο (1976), Αλγερία (1990), Νότια Αφρική (1996), Τυνησία (2004) και Ζάμπια (2012).

 

Κάπου εδώ φτάσαμε στο τέλος!! Εύχομαι από καρδιάς να έχουμε μια ήρεμη και ειρηνική διοργάνωση. Αξίζει κυρίως στους Αφρικανούς φίλους μας που πέρασαν και περνούν πολλά. Να μείνουμε στο ποδοσφαιρικό κομμάτι και να το κατακτήσει η πιο άξια ομάδα!  Καλή διασκέδαση!!